Potrzeby człowieka jako organizmu dziko żyjącego w środowisku.
Arystoteles podzielił świat żyjący na: rośliny obdarzone duszą wegetatywną, zwierzęta obdarzone duszą zmysłową i ludzi obdarzonych duszą rozumną. Każda istota mieściła w sobie dusze położone niżej w hierarchii żywego świata. Świat istot żywych, biosfera, którą zamieszkujemy, została tak przez nas przebudowana, że nie możemy siebie z niej wyłączyć. Nie możemy pominąć naszego człowieczeństwa w przekształcaniu biosfery, ale powinniśmy pokazać, jaki przebiegał proces opanowania przez nas kolejnych ekosystemów i wykorzystania ich zasobów. Stąd tytuł tego wykładu: Potrzeby człowieka jako organizmu dziko żyjącego w środowisku.
Needs of a human as an organism living wild life in natural environment.
Aristotle divided the living world into: plants, which were given vegetative soul, animals, which were given sensual soul and humans who were given intellectual soul. Each creature contained souls with lower position in living world hierarchy. The world of living creatures, a biosphere, where we are living, was rebuilt by us in a way, that made us unable to disconnect from it. We can not omit our humanity part in biosphere transformation, but we should show, how the process of possessing by us successive ecosystems and the process of exploring their resources proceeded. That is the reason of the title of my lecture: Needs of a human as an organism living wild life in natural environment.
Jeśli nie idzie inaczej, żyjemy dziko
Człowiek, który ssał matkę, kładł kwiaty na jej grobie i wspominał ją w modlitwie, żyje nie tylko w czasie rzeczywistym. Nie jest tylko ssakiem, który ustami pobiera energię i jej nadwyżki gromadzi w tkance tłuszczowej. Żeby wyjść z szeregu egzystujących organizmów, ludzie musieli opanować doskonalszy sposób gromadzenia, przechowywania i wykorzystania pozyskanych nadwyżek energetycznych. Właściwą nazwą na określenie tego sposobu jest słowo: kultura. W kulturze przechowywano uzyskane nadwyżki energii, a gdy tej energii pozyskano więcej, niż można było przeznaczyć na rozwój demograficzny i przestrzenny, zasoby kultury wzrastały.
Kiedyś bestsellerem była książka Morrisa Naga małpa. Pokazywała, jak wiele z zachowań odziedziczyliśmy po naszych zwierzęcych przodkach. Sposoby przechowywania nadwyżek energii, które nazwaliśmy kulturą, nie pojawiły się ex machina. Wykształciły się na podstawie wcześniejszych zachowań człowieka, jako organizmu dziko żyjącego w środowisku.
If we are not given other way, we live wild life.
Human, who sucked his mother, who put flowers on her grave and who memorised her in a prayer, lives not only in real time. He is not only a mammal, who draws energy with his mouth and accumulates surpluses in fat tissue. To get themselves out from existing organism row, humans had to improve the way of accumulating, storing and usage of obtained energy surpluses. Proper name to define this is the word: culture. Obtained energy surpluses were kept in the culture, and when there were too much obtained energy to assign it to demographic and spatial development, culture resources increased.
Once, the book The naked monkey by Morris was a bestseller. It showed, how many behaviours we took after our animal ancestors. Methods of energy surpluses storing, which we called - culture, did not appear ex machina. They were formed, based on previous behaviour models of human, as an organism living wild life in natural environment.
Populacja ludzka magazynuje nadwyżki pozyskiwanej energii w formie kultury
Przekaz kulturowy jest w znacznym stopniu przekazem informacji zgromadzonej przez ludzką społeczność. Grupa może wymieniać energię zawartą w informacjach bez wyraźnego uszczerbku. Utrata stopnia złożoności energii/informacji jest rekompensowana przez jej upowszechnienie. Amerykański badacz kultury, E. Sapir mówił, że nowe idee rozszerzając się w przestrzeni tracą nasycenie informacyjne, zachowują się jak kręgi na wodzie. Pozwala to na przyjmowanie kolejnych porcji energii/informacji. Francuski estetyk, A. Moles to samo mówił o informacji rozchodzącej się w czasie, kiedy upowszechnianie/dostępność odbywa się kosztem złożoności informacji – według niego informacja o dużym stopniu złożoności jest powszechnie przyjmowana w określonym (odległym) odstępie czasu.
Posługiwanie się przez człowieka przedmiotami pozwoliło mu przenieść na te przedmioty cech swojej kultury (i zawartej w kulturze energii/informacji) oraz jej upowszechnianie poprzez przedmioty. Nie był już wymagany, przy przekazywaniu kultury, poprzez przestrzeń i czas, kontakt osobisty. Dzisiaj, wirtualnie przekazujemy ludzi i przedmioty. Rozwój środków przekazu energii/informacji pozwala na wymianę nadwyżek zawartej w kulturze energii/informacji na skalę globalną, a ograniczenie możliwości wymiany zawartej w informacjach energii skutkuje ograniczeniem naszego rozwoju. Znamy to z własnego doświadczenia, z czasów komunizmu i żelaznej kurtyny. Dzisiaj fundamentalizm i jego cenzura doprowadza do frustracji i agresji narody świata arabskiego.
Human population stores obtained energy surpluses as a culture.
Cultural transfer it is, in great measure, a transfer of information accumulated by human society. A group can exchange energy contained in information without clear detriment. The lost of complexity grade of energy/information is being recompensed by its propagation. American culture researcher, E. Sapir said, that new ideas by spreading in a space, lose informative saturation, they act like circles on a water surface. It allows to accept following portions of energy/information. French aesthetic, A. Moles said the same about an information spreading in time, when propagation/accessibility take place at the cost of an information complexity - according to him information with great complexity grade is generally accepted in specified (distant) time.
Using objects by a man allowed him to transfer features of his culture (and energy/information contained in the culture) into these objects and to propagate the culture by these objects. Personal contact, during the culture transfer, through space and time, was not required. Today, we transfer people and objects virtually. The energy/information transfer development allow to exchange surpluses of energy/information contained in the culture in global scale, while a limitation of exchange possibilities of the energy contained in information causes our evolution barrier. We know it from our own experience, from times of communism and iron curtain. Today fundamentalism and its censorship lead Arabic world nations to frustration and aggression.
Kultura pozwala wykorzystać nadwyżki energii do ekspansji w inne ekosystemy
Możliwość magazynowania energii pozwoliła ludziom na rozprzestrzenienie się w ekosystemach wcześniej przez ludzi nie eksploatowanych. Katastrofy, które prowadziły do zagłady wielu gatunków i ich populacji, otwierały człowiekowi możliwość dalszej ekspansji. 50 tysięcy lat temu zmiany klimatu wyprowadziły z Afryki populację ludzką która opanowała świat. 500 lat temu człowiek, który w Europie zapełniał środowisko po średniowiecznej klęsce dżumy, rozwijał swoją ekspansję poza Europę na inne kontynenty.
The culture allows to use energy surpluses to expanse into other ecosystems.
Possibility of storing the energy allow people to spread in ecosystems, which they have not explored before. Catastrophes, which provided to extermination of many species and their populations, opened for the mankind a possibility of further expansion. 50 thousands years ago, climate revolution led humans out of Africa and allow them to conquer the world. 500years ago, men, who were filling an environment in Europe, after mediaeval plague epidemic, developed his expansion outside the Europe on other continents.
Nadwyżka energii zmagazynowanej w kulturze bez możliwości ekspansji wywołała w populacji ludzkiej zachowania drapieżne
Na świat wyszliśmy
rozrywając łono
I zostawiamy
przeszłość przeszłości.
Mniej więcej przed stu laty świat został wypełniony i populacja ludzka, której kulturę cechowała dążność do ekspansji, zaczęła się dusić nadmiarem zmagazynowanej i ciągle narastającej w kulturze energii. W Europie, przy ustabilizowanej strukturze ekonomicznej i społecznej, wywołało to sytuację podobną do tej, która okresowo występuje w młodych nieustabilizowanych biocenozach, gdzie powiązania troficzne są względnie proste i linearne typu: roślina –roślinożerca – mięsożerca. Wzrosła populacja drapieżników. Równocześnie nadmiar energii kumulując się w kulturze, bez możliwości przestrzennej ekspansji tej kultury, prowadził do jej rozwarstwienia na kulturę wysoką o dużym stopniu złożoności i niską o małym stopniu złożoności. Podzielił populację ludzką w jej rasowym, klasowym i narodowym zróżnicowaniu. Rozwarstwienie i drapieżność jest cechą o dużym znaczeniu w kulturze europejskiej. Zauważył to Claude Lévi-Strauss mówiąc, „że nasze społeczeństwa działają na zasadzie różnicy potencjałów, opierają się na wewnętrznych przedziałach (...) Różnice dzielące społeczeństwo zmierzają (...) do zrównania się, i dlatego za każdym razem należało stwarzać nowe różnice: gdy stawało się to trudniejsze w samym łonie grupy społecznej, realizowano układy bardziej złożone”. Stąd w Europie, chociaż przenosząc się na cały świat, zaczęły dominować zachowania charakteryzujące populacje drapieżne. Znalazło to wyraz w wojnach i ludobójczych systemach społecznych XX wieku – takich jak: komunizm, faszyzm, kolonializm.
Surpluses of energy stored in the culture, without possibility of expansion, produced predatory behaviours in human population.
We came to the World
Splitting wombs
And we leave
The past to the future
More or less one hundred years ago, the world became overcrowded and human population, whose culture was characterised by pursuit to expansion, began to strangle with overflow of constantly growing energy contained in the culture. In Europe, with stabilised, economic and social structure, it produced a situation similar to that one, which periodically occurs in young unstable biocenoses, where trophic connections are relatively simple and linear, like: a plant - a plant - feeding animal - meat - feeding animal. Population of predators increased. At the same time, overflow of energy by cumulating in the culture, without possibility of spatial expansion of this culture, caused in its stratification to: high culture with a big complexity grade and low culture with small complexity grade. It divided human population by means of its racial, class and national diversification. Stratification and predacity these are features with great meaning in Europe culture. Claude Levi-Strauss noticed it by saying "that our societies function because of potential difference, base on internal intervals (...) Differences dividing a society tend (...) to equalise and that every time the new differences had to be created: when it became more difficult to create them inside the social group, more complex assemblies were realised". That is why first in Europe, although spreading all over the world, behaviours which characterise predatory populations began to dominate. It was expressed in wars and genocide social systems in 20th century - such as: communism, fascism, colonialism.
Nadmiar energii zmagazynowanej w kulturze prowadzi do zachowań pasożytniczych
Jeśli przyssiesz się mocno,
Spłynie po tobie złoty deszcz.
Szczury, prusaki, pluskwy,
Mrówki faraona, świerszcze,
Grzyby na ścianach, chwasty.
Uczmy się od nich życia
w odbitych od betonu
promieniach.
W Ameryce, w której napięcia rasowe i klasowe nie narastały tak wyraźnie, a przyrost nadwyżek energetycznych był równie duży, kryzys, który nastąpił, został rozwiązany przez zachowania charakteryzujące w konsumpcji energii populacje pasożytnicze. Roosveltowski New Deal zakładał w konsumpcji częściowe tylko wykorzystanie dostępnej energii żeby nie zakłócić równowagi w ekosystemie. Jak wiemy, pasożytnictwo jest skuteczniejsze w rozkładzie energii dzięki szybszym przebiegom procesów energetycznych, mniejszą destruktywność i istotną rolę jako czynnik ewolucyjny. Zachowania cechujące pasożytniczy konsumpcjonizm cechują dzisiaj populacje ludzkie posiadające dostęp do zasobów energetycznych. Przede wszystkim powszechnych zasobów kulturowych.
Odkrycie źródeł energii jest podstawową potrzebą człowieka jako organizmu dziko żyjącego w środowisku. Zanim kultura pozwoli nam skonsumować zasoby energii, musimy je odnaleźć. Do tego możemy również używać mechanizmów zawartych w kulturze. Kultura pozwoliła przekształcić naszą wrodzoną umiejętność odszukania właściwego partnera seksualnego, na umiejętność odszukania zasobnego w energię środowiska.
Surpluses of energy stored in the culture provides parasitic behaviours.
If you suck hard enough,
Gold rain will run down you,
Rats, roaches, bedbugs,
Red ants, crickets,
Fungus on walls, weeds.
Let us learn life from them
In the gleaming sunlight
Bouncing off concrete.
In America, where racial and class tensions were not growing so clearly, and an increment of surpluses of energy was equally big, the crisis, which had happened, was solved by behaviours, which in the way of energy consumption, characterise parasitic populations. Roosvelt New Deal assumed in consumption, only partial use of accessible energy, to not disturb equilibrium in ecosystem. As we know, parasitism is more efficient in energy distribution thanks to faster course of energetic processes, lower destruction level and plays important role as a evolution factor. Behaviours which characterise parasitic consuptionism, today describe human populations which have access to energetic resources. First of all common, cultural resources.
Discovering energy sources it is a basic need of a human as an organism living wild life in natural environment. Before the culture will allow us to consume energy supplies/resources, we have to find them. To do that we can use mechanisms contained in the culture. That is the culture, which allowed to transform our inborn skill of finding the right sexual partner, to the skill of finding an environment full of energy.
Mamy wobec siebie pewne preferencje.
W spustoszonym raju
nie ma już nagości.
I nikt nie zrywa jabłek
z drzewa wiadomości.
Na kulturę, rozumianą jako zmagazynowany potencjał energetyczny populacji w jej środowisku, składały się: sposoby rozpoznawania jakości środowiska, sposoby dostosowywania tego środowiska do potrzeb społeczności, która je opanowała, oraz sposoby wykorzystania zasobów tego środowiska. Pierwszy z mechanizmów, służący rozpoznaniu środowiska jest znany w świecie zwierzęcym i służy doborowi naturalnemu. Jest to poczucie piękna. Ludzie nie mają grzyw i pawich ogonów, ale wiadomo, że dziewczętom podobają się chłopcy ze środkiem ciężkości położonym w pobliżu pępka. Tacy chłopcy mają budowę sprawnego łowcy. Położenie pępka określało miejsce idealnych proporcji antycznych - złote cięcie, które dzieli ciało na odcinki proporcjonalne a+b/a=a/b. Chłopcom podobają się dziewczęta, u których stosunek talii do bioder wynosi 0,7, czyniący je sprawnymi rodzicielkami (przeciętny współczesny polski mężczyzna ma nieco większą głowę i krótsze nogi niż to wynika z antycznych proporcji, a u polskich kobiet stosunek obwodu talii do bioder wynosi 0,77). W starożytności antycznej, na przykład w Sparcie, wręcz likwidowano niemowlęta ze skazami fizycznymi. W kulturalniejszych Atenach wystarczyło, że broniący przed areopagiem pokazał idealne ciało kurtyzany, by orzeczono jej niewinność. Chociaż starożytność minęła, to u podłoża naszej kultury trwa jeszcze pogląd starożytnych Greków, że w człowieku pojętym jako jedność, pięknu fizycznemu ciała odpowiada doskonałość wypełniającej je duszy. Stąd do oceny estetycznej budowy ludzkiego ciała przywiązuje dużą wagę, przenosząc ją na ogólną ocenę człowieka, jako osoby.
We have certain preferences for ourselves.
In devastated paradise
there is no nakedness.
And nobody picks apples
from the tree of the knowledge.
The culture, understood as a stored energetic potential of population in its environment, contains: methods of recognition an environment quality, methods of this environment adaptation to the needs of the society, which possessed this environment, and methods of use resources of this environment. The first of these mechanisms, which is used for recognition of environment, is known in animal world and it serves to natural selection. It is a sense of beauty. People do not have manes or peacock tails, but it is well known that girls like boys whose centres of gravity are placed nearby their navels. These boys have a body structure of the hunter. The navel placement identifies a place of ideal antic proportions - golden cut, which divides a body into proportional segments a + b / a = a / b. Boys like girls, whose waist to hips rate is 0.7, which makes them able to give birth to a child (average modern Polish man has a little bigger head and shorter legs than it results from antic proportions, and proportion of waist to hips of Polish women is 0.77). In antiquity, for example in Spartha, babies with physical defects were eliminated. In more cultural Athens, it was sufficient, that defender showed to aeropague ideal body of courtesan to found her not guilty. Although an antiquity has passed, in foundation of our culture still lasts ancient Greek opinion that in human, understood as an unity, physical beauty of the body corresponds with perfection of the soul which fills it. That is why we put great stress on aesthetic evaluation of human body structure, which shapes our evaluation of the human, as an individual.
Patrzymy na siebie
Stoję przed lustrem, patrzę na siebie
Mój druhu.
Chociaż za lustrem nie widzę ciebie
Mój druhu.
Lustro zabrało stąd twoje ciało
Mój druhu.
Czemu oddałeś serca tak mało
Mój druhu.
Masz tataraku zielone oczy
Mój druhu.
Każdy z radością nocą w nie skoczy
Mój druhu.
Tak jak w ulice w głąb duszy wbite
Mój druhu.
Ale twej duszy szlaki ukryte
Mój druhu.
Jeśli odejdę odbicie zniknie
Mój druhu.
A bez odbicia ty będziesz nikim
Mój druhu.
Spojrzałem w lustro ze szklaną twarzą
Mój druhu.
Lustro zszarzało ja w nim zadrżałem
Mój druhu.
Myślę o sercu co w lustrze bije
Mój druhu.
O tym odbiciu co za nim żyje
Mój druhu.
Poczucie piękna, służące pierwotnie doborowi naturalnemu, zostało rozciągnięte na ocenę środowiska. W kulturze europejskiej kanon budowy człowieka nie funkcjonował tylko jako wzorzec dla ukształtowania przeznaczonej mu przestrzeni (dzisiaj zwanej ergonomią), ale także jako wzorzec idealny dla wznoszonej architektury. Jak pisał przed dwoma tysiącami lat rzymski architekt Witruwiusz: „Kompozycja świątyń polega na symetrii, której praw architekci ściśle przestrzegać powinni. Symetria rodzi się z proporcji zwanej po grecku analogia. Proporcją nazywamy zastosowanie ustalonego modułu w każdym dziele zarówno dla członu budowli, jak i do jej całości, z czego wynika prawo symetrii. Żadna budowla nie może mieć właściwego układu bez symetrii i dobrych proporcji, które powinny być oparte ściśle na proporcjach ciała dobrze zbudowanego człowieka”. Należy pamiętać, że dzieło Witruwiusza w czasach nowożytnych legło u podstaw architektury Odrodzenia i do dzisiaj rzutuje na architekturę i sztukę ogrodową.
We are looking at each other
I am standing in front of the mirror, I am looking at myself
My fellow.
Although behind the mirror I do not see you
My fellow.
The mirror took your body/flesh away from here
My fellow.
Why you give away so little of your heart
My fellow.
You have green eyes of sweet rush
My fellow.
Everyone jumps into them with joy at night
My fellow.
Like the streets driven into the bottom of the soul
My fellow.
But the pathways of your soul are hidden
My fellow.
If I walk away my reflection will disappear
My fellow.
And without reflection you will be nobody
My fellow.
I looked at the mirror with face of glass
My fellow.
The mirror grew dusky and inside it I shivered
My fellow.
I think about the heart which beats inside the mirror
My fellow.
About the reflection which lives behind it
My fellow.
Sense of beauty, which originally was used in natural selection, was spread into environment evaluation. In European culture human body structure canon did not function only as standard for shaping occupational space (ergonomics) but also as an ideal standard for arising architecture. Like Roman architect Witruwiusz wrote two thousands years ago: "Temples composition is based on symmetry, which rules should be obeyed by architects. The symmetry comes from proportion called in Greek - analogy. Proportion is understood as an application of stated module in each work, both for every unit of the building and for whole building. It creates rule of symmetry. No building can have the right structure without a symmetry and the proper proportions, which should be strictly based on the body proportions of well built human". It should be remembered that the work of Witruwiusz in modern times was a base for the architecture of Renaissance and still influences an architecture and garden art.
Wejście do nieznanego ekosystemu wymaga rozpoznania cechujących go zasobów energii
Pociągnięci rajską łaską
Poprzez piękno zagarnięci
Alleluja! Alleluja!
Do nowej zwabieni ziemi
W nowe ciało obleczeni.
Alleluja! Alleluja!
Wydźwignięci z świata cieni
Tańcząc śpiewają zbawieni
Alleluja! Alleluja!
W kryształowej wodzie życia
Opłukani z grobów gnicia
Alleluja! Alleluja!
Nie zaznają nocy cieni
Łaską Bożą otoczeni
Alleluja! Alleluja!
Z drzewa życia nakarmieni
Słowem Bożym upojeni
Alleluja! Alleluja!
Młodzi ciałem z martwych wstali
W Jeruzalem zawołali
Alleluja! Alleluja!
Poczucie piękna było dla naszych przodków umiejętnością bardzo cenną. Przemierzając ziemię w poszukiwaniu korzystnych, zasobnych w energię ekosystemów, mogli je dostrzec i ocenić jednym rzutem oka. Od czasów starożytnych, poprzez chrześcijańską estetykę św. Tomasza, do dzisiaj piękno konkretyzuje się w: harmonii, kompletności i blasku.
Entering unknown ecosystem requires recognition of energy resources which characterise the ecosystem.
Attracted by paradise grace
Captured by the beauty
Alleluya! Alleluya!
Decoyed to the new land
Covered with the new body.
Alleluya! Alleluya!
Raised from the world of shadows
The redeemed are dancing and singing
Alleluya! Alleluya!
In crystal water of life
Washed from putrefaction of graves
Alleluya! Alleluya!
Would not experience shadows of the night
Those surrounded by the Grace of the God
Alleluya! Alleluya!
Fed by the tree of life
Drunk with God's Word
Alleluya! Alleluya!
In young body risen from dead
In Jerusalem they cried out
Alleluya! Alleluya!
Sense of beauty was very valuable skill for our ancestors. Wondering the earth to find favourable, full of energy ecosystems, they were able to notice and evaluate them at first sight. From antiquity, through Christian Saint Tomas aesthetics, to nowadays, the beauty is specified by: a harmony, complexity and blaze.
Poczucie estetyczne jest generalizowaną umiejętnością oceny nieznanego ekosystemu
omiatam spojrzeniem krajobraz
oczy zgrzytają i zatrzymują się
wyjmują z tła fenomeny,
postacie,
węzły w krajobrazie
wchodzę w nie, a czasami
rozpływają się jak wyspy na morzu.
Chcę poznać je w sobie,
czy są oddechem ziemi.
Aesthetic sense is a generalised skill of unknown ecosystem evaluation
I look around the landscape
the eyes grit and stop
they catch phenomena from the background,
silhouettes,
knots in the landscape
I get inside them, and sometimes
they blur like islands on the sea.
I want to recognise them inside myself,
whether they are the earth breath.
Dostosowane są do tego nasze zmysły
Duch otwiera się,
Żeby nas połknąć
Mimochodem.
Psy do sarny biegnące
Tratują krzewy.
Wiatr przynosi szelesty
Skulonym.
Zbliża się wojna dusz:
Opadająca w lęku,
Odpychana rękoma,
Wywąchana przez powieki.
Tylko spędzeni przed życiem
Nie boją się niczego.
Nawet tego,
Że zmęczony Bóg,
Może świat,
Złożyć w kostkę.
Our senses are adapted to this
The spirit opens itself,
To swallow us
Accidently.
The dogs running a roe-deer
Trample the shrubs.
The wind brings the rustles
To cuddled up.
The war of souls approaches:
Falling in fear,
Pushed away by hands,
Smelled through eyelids.
Only dead before birth
Are not afraid of anything.
Even that,
Tired God,
May fold the world,
Into a block.
Dostosowane jest do tego nasze ciało
W funkcjonalnej kuchni za nisko
Żeby się powiesić
Wyskocz przez okno żeby umrzeć,
Ze strachu przed przestrzenią.
Our body is adapted to this
Functional kitchen is too low
To hang oneself
Jump through the window to die,
From a fear of space.
Wsłuchujemy się w krajobraz
Dusza krajobrazu drzemie w człowieku, który na niego spogląda.
We are listening to the landscape
The soul of the landscape drowses inside a human, who looks at it.
Mamy pewne preferencje wobec środowiska
Na nasze preferencje estetyczne wpływają ogólne cechy środowiska. Będą nimi na przykład pory dnia, w których pozyskiwanie energii ze środowiska jest efektywniejsze. Wynika z tego nasz zachwyt dla wschodów i zachodów słońca, dla pełni księżyca. Pociągają nas potencjalnie bogatsze i bardziej zróżnicowane ekosystemy. Dlatego uważamy za piękniejsze ekosystemy bogato urzeźbione, czy ekosystemy powiązane z powierzchniami wodnymi – malarz Cezanne mówił, że przy wodzie jest dwa razy ładniej.
Kiedy już rozpoznamy ekosystem, potrzebujemy w łonie populacji osobników, wyspecjalizowanych do działania w różnych warunkach, którzy ułatwią nam wykorzystanie zasobów energetycznych tego ekosystemu.
We have certain preferences for the environment
General features of environment influence our aesthetic preferences. These features are for example moments of a day, when getting profits of energy from the environment is more effective. Because of that we are delighted by sunrises and sunsets, or full moons. We are attracted by potentially wealthier and more various ecosystems. That is why we consider richly shaped ecosystems or ecosystems with water surfaces, more beautiful than others. The painter Cezanne used to say that nearby the water is twice more beautiful.
When we yet recognise the ecosystem, we need to have the individuals, specialised in acting in various conditions, who will make the use of energetic resources in the ecosystem easier for us.
W pewnych okresach preferujemy osobowości twórcze, w innych stabilizujące
Wolne są kwiaty,
Wolne są zwierzęta,
O naszej wolności
Nikt już nie pamięta.
Wyluzuj się trochę
I poddaj radości,
A to, co jest przykre,
Załatwiaj w ciemności.
Wolność musisz sprawdzić,
Radość władzy też.
Spróbuj deptać kwiaty,
Spróbuj być jak lew.
Słabi się nie liczą,
Słabych mamy gdzieś.
A jak chcesz wolności,
To ją sobie weź.
Ocena estetyczna, chociaż wpisana w nasze człowieczeństwo, jest normą elastyczną, ewoluującą, zależną od sytuacji i miejsca jej stosowania. Kultura, w której żyjemy, a która dzisiaj staje się kulturą globalną, posiada część trwałych cech. Jesteśmy jednak elastyczni. Jako populacja nie stronimy od nowości. Świadczy o tym zmienny rytm mody. W zależności od sytuacji panującej w środowisku, społeczność ludzka preferuje osobowości o zróżnicowanych cechach. Wtedy, kiedy środowisko jest w fazie zmian, jak pisał Amerykanin Donald A. Schön, przewagę i posłuch zdobywają jednostki o twórczej i zmiennej osobowości. W środowisku, które w danym momencie jest ustabilizowane, preferowani są profesjonaliści o cechach dobrego i sprawnego wykonawcy.
W kulturze, cechującej ludzką populację, występuje także podstawowy podział na dwa nurty różnicujące podejście do otoczenia.
Sometimes we prefer creative personalities, sometimes we prefer stabilising ones
Free are flowers,
Free are animals,
About our freedom
No one remember any more.
Cool yourself down a bit
And surrender to joy,
And this, what is unpleasant,
Settle in the darkness.
Freedom, you must prove,
As well as joy of power.
Try to trample flowers,
Try to be like a lion.
The weak do not matter,
About the weak we do not care.
And if you want freedom,
Take it.
Although aesthetic evaluation is written in our humanity, it is a flexible norm, which evolves and which is dependent on the situation and the place where it is used. The culture, in which we act, and which, nowadays, is becoming the global culture, owns some constant features. But we are flexible. As a population, we do not avoid novelties. Changeable rhythm in fashion designs proves it. Human society prefers personalities with various features depending on what is the situation in the environment like. When the changes of environment are in progress, according to American Donald A. Schon, predominance and obedience is gained by individuals with creative and various personalities. In the environment, which is stable at the moment, professionals with the features of good and efficient contractor are preferred.
In the culture, presenting human population, a basic division into two currents, which distinguish different approach of surroundings also occurs.
Nurt dionizyjski kierujący się zmysłami i emocjami
Gdy rozum śpi budzi się sztuka
trudna do wyplenienia jak chwast
idący śladami człowieka.
Będziemy ją pić w błogości,
jaką daje wódka w zaroślach łopianu.
Dionysian current which uses senses and emotions
When the mind is asleep, the art is waking up
difficult to exterminate like a weed
following man's footsteps.
We will be drinking it in bliss,
which gives us a vodka in the bushes of burdock.
Nurt apoliński, kierujący się wyobraźnią, refleksją uogólnioną
Bo forma się rodzi z kształtu ust
gdy to mówimy, co mówimy
Lub czystą linią,
gdy nie mówimy.
Fryderyk Nietsche w Narodzinach tragedii zauważył, że w społeczności antycznej Grecji działają, uzupełniają się i współwystępują, reprezentanci dwóch typów zachowań kulturowych. Pierwszego, który został określony, jako należący do nurtu dionizyjskiego, charakterystycznego dla Dionizosa i jego menad, o zmysłowej duszy, posługującego się w działaniu zmysłami i emocjami,. Drugiego, należącego do nurtu apolińskiego, bliższego Apollu i jego muzom, o rozumnej duszy, posługującego się w działaniu wyobraźnią, refleksją uogólnioną.
Oprócz wyspecjalizowanych do określonego typu działań osobników, dziko żyjąca w środowisku populacja ludzka wykształciła wyspecjalizowane techniki przebudowy dla swoich potrzeb opanowanego ekosystemu.
Apollonian current, which uses imagination, general reflection
Because the form is born from the shape of the lips
when we speak, what we speak
Or it is the clear line,
when we remain silent.
Friderique Nietche in The naissance of the tragedy has noticed, that in the society of antic Greece, representatives of two types of cultural behaviours, who co-operate and complement one another are present. First, which belongs to Dionysian current, characteristic for Dionizos and his menades, with sensual soul, who uses his senses and emotions in his actions. Second, which belongs to Apollonian current, closer to Apollo and his muses, who has rational soul, who uses his imagination, general reflection in his actions.
Except of individuals specialised for specific type of actions, human population living wild life in natural environment created special rebuilding techniques for possessing ecosystem for its own needs.
Cykliczność w opanowywaniu ekosystemów – faza konstrukcji
Cykliczność w opanowywaniu ekosystemów – faza harmonii
Cykliczność w opanowywaniu ekosystemów – faza dekoracji
Populacja ludzka, opanowując i przystosowując do swoich potrzeb ekosystemy, wykonywała to w swoistych cyklach. Zauważyli to historycy sztuki analizując rozwój sztuki greckiej. Postęp cywilizacji (postęp w przystosowywaniu i eksploatacji ekosystemów) charakteryzują powtarzające się cykle, nazwane przez historyków sztuki stylami. W tych cyklach/stylach wyróżniono trzy kolejne okresy. Pierwszy, o przewadze elementów konstrukcyjnych w fazie kształtowania się stylu (budowy ekosystemu). Drugi, dbający o harmonijność w fazie równowagi stylu (ekosystemu). Trzeci, o przewadze elementów dekoracyjnych, kiedy ekosystem przestaje być adekwatny do potrzeb, kiedy dekoracja ma zapewnić przynajmniej pozorną zgodność ekosystemu z potrzebami zamieszkującej go populacji. W tej fazie rozpoczyna się już kolejny cykl przebudowy ekosystemu, dostosowujący go do nowych potrzeb.
Potrzeba człowieka jako organizmu dziko żyjącego w środowisku, jest uzależniona od lokalnych warunków środowiska. Cykle/style nie są od tych warunków izolowane, ale je uwzględniają.
Periodicity in conquering ecosystems - the construction phase
Periodicity in conquering ecosystems - the harmony phase
Periodicity in conquering ecosystems - the decoration phase
Human population conquered ecosystems and adapted them for its own needs in certain cycles. Art historian noticed that, by analysing Greek art development. Civilisation progress (a progress in adaptation and exploitation of ecosystems) was characterised by repeating cycles, called, by art historians, the styles. Within these cycles/styles three following periods were distinguished. First one dominated by construction elements in phase of style shaping (building ecosystem). Second one took care of harmony in phase of style balance (ecosystem balance). Third one with predominance of decorative elements, began when ecosystem did not match the needs, when decoration should have guaranteed at least apparent correspondence of ecosystem with needs of its inhabitants. In this phase begins the next cycle of rebuilding ecosystem, which adapts it for new needs.
The needs of a human as an organism living wild life in natural environment, are depended on local conditions of an environment. The cycles/styles are not isolated from these conditions, they take them into consideration.
Zróżnicowane postępowanie zależne od ogólnego charakteru ekosystemu - klasyczny
Zróżnicowane postępowanie zależne od ogólnego charakteru ekosystemu - romantyczny
Zróżnicowane postępowanie zależne od ogólnego charakteru ekosystemu - kosmiczny
Populacja ludzka modyfikuje swoje preferencje estetyczne w zależności od typu środowiska. Zauważył to teoretyk i historyk architektury, Christian Norberg-Schulz, obserwując zróżnicowanie architektury, zależne od miejsca, w której powstawała. Nazwał ją odpowiednią: klasyczną w krajobrazie śródziemnomorskim, romantyczną w krajobrazie północnej Europy, i kosmiczną na obszarze Sahelu. Oznacza to dostosowanie ocen estetycznych w ludzkich populacjach do ogólnej charakterystyki ekosystemu.
Populacja ludzka, realizując swoje potrzeby jako organizmu dziko żyjącego w środowisku, zmienia to środowisko i sama się zmienia. Te zmiany zachodzą w sferze kultury, która pozwala nam zachowywać ciągłość i postęp w eksploatacji środowiska.
Various acting dependent on general character of ecosystem - classic one
Various acting dependent on general character of ecosystem - romantic one
Various acting dependent on general character of ecosystem - cosmic one
Human population modifies its aesthetic preferences depending on environment type. It was noticed by theorist and architecture historian, Christian Norberg - Schulz, when observing the diversity of architecture, depended on place of its formation. He called them: classic one - in Mediterranean landscape, romantic one - in northern Europe landscape and cosmic one - in Sahel terrain. It means that aesthetic evaluation in human populations is adapted to general characteristic of ecosystem.
Human population, by realising its needs as an organism living wild life in natural environment, changes the environment and changes itself. These changes proceed in the culture sphere, which allow us to maintain continuity and progress in exploitation of the environment.
Przebudowa ekosystemu
Przebudowa osoby
Zamysł estetyczny, na zasadzie mechanizmu sprzężenia zwrotnego jest wykorzystywany nie tylko do oceny, ale także do kształtowania ekosystemów w celu ich dostosowywania do potrzeb ludzkiej populacji. To co zwierzęta wykorzystywały do rozpoznawania wartości genetycznej partnera i miejsca do prokreacji – przedłużenia gatunku, człowiek wykorzystał jako zmysł estetyczny i rozciągnął na zajmowaną niszę ekologiczną i cały ekosystem. Pozwoliło to na kształtowanie pożądanego wyglądu partnera i ekosystemu. Na akceptowanie, poprzez ozdoby i strój, genetycznie bardziej zróżnicowanego partnera seksualnego, dostosowanego do cech reprezentowanej przez niego kultury. Na akceptowanie zajmowanego ekosystemu, mimo, że odbiega od wzorca ekosystemu standartowego, wyjściowego. Zajmowanie odmiennego ekosystemu i akceptowanie takiego partnera pozwala, poprzez wykorzystywanie przyjętego wzorca estetycznego, na przebudowę tego ekosystemu w czasie, w kierunku optymalnym dla zajmującej ekosystem populacji.
Koniec
Ecosystem rebuilding
Person rebuilding
Aesthetic idea, which functions using feedback mechanism, is used not only to evaluation, but also to form ecosystems in order to adapt them to human population needs. Features, which animals used to recognise genetic values of the partner and the place of procreation - preservation of the species, a man used as an aesthetic sense and spread on possessed ecological niche and whole ecosystem. It allowed him to create desirable look of the partner and ecosystem. It enabled him to accept, by means of decorations and costume, genetically more various sexual partner, adapted to features of the culture which he represents. It allowed him to accept possessed ecosystem, although it is different from the initial ecosystem standard. Inhabiting different ecosystem and acceptation of such a partner, allows by using accepted, aesthetic standard, to rebuild the ecosystem in time, in optimal direction for population living in the ecosystem.
The end
translated Małgorzata Kaczyńska